Το βακτηρίδιο Legionella Pneumophila αποτελεί το πιο συνηθισμένο και επικίνδυνο είδος της οικογένειας Legionella και είναι η βασική αιτία πρόκλησης της νόσου των Λεγεωνάριων ή της Λεγεωνέλλωσης.
Το βακτηρίδιο της Legionella αναπτύσσεται σε επιφανειακά νερά, υπάρχει πιθανότητα να ανιχνευτεί και στο καθαρό νερό, ενώ επιζεί ακόμη και στο αποσταγμένο νερό.
Ιδανικές συνθήκες ανάπτυξης και πολλαπλασιασμού του βακτηριδίου της Legionella παρουσιάζονται στα δίκτυα διανομής νερού των κτηρίων και περισσότερο στο δίκτυο διακίνησης του ζεστού νερού χρήσης όταν η θερμοκρασία είναι υψηλότερη των 20-25ο C. Η παρουσία οργανικών και ανόργανων ουσιών και μικροοργανισμών στο νερό, ευνοεί την δημιουργία αποικιών στην εσωτερική πλευρά των σωληνώσεων. Σχηματίζεται μία βιομεμβράνη (biofilm) όσο το πλήθος των αποικιών αυξάνεται. Η βιομεμβράνη αποτελεί εστία πιθανής μόλυνσης του νερού των δικτύων διανομής νερού των κτηρίων, απελευθερώνοντας μικροοργανισμούς στο πόσιμο νερό.
Ο άνθρωπος μολύνεται από το βακτήριο της Λεγεωνέλλα, όταν τα σταγονίδια του μολυσμένου νερού εισέρχονται στην αναπνευστική οδό με την μορφή αερολύματος (παράδειγμα από την χρήση των κλιματιστικών, της κεφαλής του ντουζ, βρύσες κ.α.).
Ευνοϊκές Συνθήκες ανάπτυξης βακτηριδίου: Κατά την περίοδο μερικής ή ολικής διακοπής λειτουργίας ενός κτηρίου σε συνδυασμό με την πλημμελή συντήρηση του μηχανολογικού εξοπλισμού της εγκατάστασης και με επακόλουθο την μειωμένη ροή ή την στασιμότητα νερού στις σωληνώσεις και τις περιβαλλοντικές θερμοκρασίες, ευνοούν τον πολλαπλασιασμό της Legionella.
Η ανάγκη διακοπής της λειτουργίας γραφείων, ξενοδοχείων, επιχειρήσεων και εγκαταστάσεων λόγω των μέτρων που αφορούσαν την διασπορά του κορωνοϊού αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του βακτηριδίου Legionella στο εσωτερικό των σωληνώσεων των εν λόγω δικτύων.
Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Κλινικής Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (ESCMID), εξέδωσε πρόσφατα οδηγίες για την διαχείριση των συστημάτων ύδρευσης κτηρίων κατά την διάρκεια της πανδημίας Covid 19 με σκοπό την μείωση του κινδύνου μόλυνσης από Legionella.
Συστάσεις για την ασφαλή επαναλειτουργία των συστημάτων ύδρευσης των κτιριακών εγκαταστάσεων
Στις ως άνω Οδηγίες προσδιορίζονται οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της Legionella ως εξής:
- Θερμοκρασίες νερού μεταξύ 25οC και 60οC (ακόμα και σε τμήματα του δικτύου).
- Μερική ή μηδενική ροή στο σύστημα ύδρευσης.
- Χρήση υλικών που παρέχουν θρεπτικά συστατικά και ευνοούν το σχηματισμό και ανάπτυξη βιομεμβρανών όπως επίσης η παρουσία λάσπης, σκουριάς, ιζημάτων, και άλλων οργανικών υλικών που μπορεί να υπάρχουν στο σύστημα σωληνώσεων.
- Η ύπαρξη μέσων δημιουργίας και διάδοσης εισπνεόμενων σταγονιδίων όπως αερολύματα που παράγονται από συστήματα ψύξης με εξάτμιση (π.χ. πύργους ψύξης), από χρήση βανών και καταιονητήρων.
Σύμφωνα με τις ως άνω οδηγίες για την ασφαλή επαναλειτουργία των συστημάτων ύδρευσης και την εξάλειψη του κινδύνου της Legionella θα πρέπει να διενεργηθεί:
- Πλήρης απολύμανση του συστήματος κρύου νερού μέσω όλων των σημείων εξόδου του νερού ώστε να επιτευχθεί συγκέντρωση υπολειμματικού χλωρίου 50mg/l ή ισοδύναμου απολυμαντικού για τουλάχιστον μία ώρα ή 5mg/l για 10 ώρες, ελέγχοντας ότι το επίπεδο αυτό επιτυγχάνεται και στα πιο απομακρυσμένα σημεία εξόδου. Αν απαιτηθεί μπορεί να προστεθεί επιπλέον χλώριο.
- Εκκένωση και επαναπλήρωση του συστήματος, ώστε να επιτευχθεί το μέγιστο επιτρεπτό επίπεδο συγκέντρωσης χλωρίου για τη φάση λειτουργίας (ισοδύναμο τουλάχιστον με 0,2mg/l υπολειμματικό χλώριο).
- Επαναπλήρωση και θέρμανση των συστημάτων ζεστού νερού στους 70οC και όταν το νερό στα συστήματα αυτά (λέβητας και δεξαμενές αποθήκευσης) έχει θερμανθεί πλήρως στους 70οC (σε ολόκληρο τον όγκο του), άνοιγμα των βαλβίδων και εκκένωση μέσω όλων των εξόδων με προσοχή για την αποφυγή εγκαυμάτων.
- Παρακολούθηση των θερμοκρασιών και των επιπέδων των απολυμαντικών, όπου απαιτείται, για τουλάχιστον 48 ώρες και στη συνέχεια λήψη δειγμάτων για Legionella από τα σημεία εξόδου του νερού (τα μικροβιολογικά δείγματα που λαμβάνονται σε λιγότερο από 48 ώρες από την απολύμανση μπορεί να δώσουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα).
- Όταν διαπιστωθεί ότι τα συστήματα του ζεστού και κρύου νερού πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, το κτίριο μπορεί να ξεκινήσει εκ νέου τη λειτουργία του.
- Όλα τα έγγραφα που αφορούν την επιθεώρηση και συντήρηση του κτιρίου να είναι επιμελώς συμπληρωμένα και εύκολα προσβάσιμα.
Τέλος υπενθυμίζεται ότι, η παράμετρος της Λεγεωνέλλα παρακολουθείται βάση νομοθεσίας υποχρεωτικά στο νερό που κυκλοφορεί εντός του εσωτερικού δικτύου ύδρευσης νοσοκομείων, κλινικών, κέντρων υγείας, οίκων ευγηρίας, τουριστικών εγκαταστάσεων, ξενοδοχείων, φυλακών, στρατοπέδων με ελάχιστη συχνότητα δειγματοληψίας και ανάλυσης μία φορά ανά εξάμηνο (2 φορές ετησίως). 
Η ευθύνη για τη δειγματοληψία και ανάλυση είναι των «υπευθύνων των κτιρίων» (οι κατά το νόμο υπεύθυνοι λειτουργίας της εγκατάστασης ή / και του κτιρίου). Για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας η ως άνω συχνότητα δειγματοληψίας και ανάλυσης συστήνεται να γίνεται 1 φορά το τρίμηνο για τους επόμενους έξι μήνες από το τέλος Μαΐου 2020.
Σχετική νομοθεσία: Εγκύκλιος Αρ. Πρωτ. Δ1δ/οικ. 60055 02.08.2018, Αρ. Πρωτ. Δ1(δ)/ ΓΠ οικ 56075 29.07.2019, Αρ. Πρωτ. Δ1/ ΓΠ οικ. 32965 27.05.2020